Να και κάτι το οποίο συμβαίνει πολλές φορές στον τομέα της Ιατρικής: Δύο φάρμακα με τελείως διαφορετικό πεδίο δράσης να αλληλοσυμπληρώνονται, βελτιώνοντας τα συμπτώματα μίας νόσου με τρόπο που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς εξ’ αρχής.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι μία χρόνια αυτοάνοση φλεγμονώδης νόσος ή οποία χαρακτηρίζεται από έντονη και επίμονη φλεγμονή των αρθρικών συνδέσμων η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, επιβαρύνει κατά πολύ την ποιότητα ζωής και μπορεί να οδηγήσει και σε άλλες συνοδές παθήσεις, όπως τα καρδιαγγειακά προβλήματα. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις της ΡΑ βασίζονται κυρίως στα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη, στα κορτικοστεροειδή αλλά και στη μεθοτρεξάτη και στους βιολογικούς παράγοντες.

Γενικά, θεωρείται ότι το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει κεντρικό ρόλο στη φλεγμονή, ενώ σύμφωνα με μελέτη σε ηπατικά κύτταρα έχει παρατηρηθεί αυξημένη έκφραση των υποδοχέων της αγγειοτασίνης (ΑΤ1), οι οποίοι συμβάλλουν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σε πολλές χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους. Επιπρόσθετα, η ενεργοποίηση των υποδοχέων αυτών σχετίστηκε με αυξημένη παραγωγή κυτταροκινών και δραστικών μορφών οξυγόνου (ΔΜΟ) (reactive oxygen species – ROS) που ενισχύουν τη φλεγμονή. Επίσης, η υπερβολική ενεργοποίηση του Συστήματος Ρενίνης-Αγγειοτασίνης-Αλδοστερόνης (ΣΡΑΑ) ενισχύει τη φλεγμονή ακόμα περισσότερο και τροποποιεί τη δράση των Τ-λεμφοκυττάρων, και άρα μπορεί και να επηρεάσει αυτοάνοσες νόσους όπως η ΡΑ. Τέλος, μελέτες σε ζωικά μοντέλα με αρθρίτιδα έχουν αποδείξει τον ευεργετικό ρόλο των Ανταγωνιστών Υποδοχέων Αγγειοτασίνης ΙΙ (ΑΙΙΑ) και των Ανταγωνιστών του Μετατρεπτικού Ενζύμου Αγγειοτασίνης (ΑΜΕΑ), δηλαδή των δύο περισσότερο συνταγογραφούμενων κατηγοριών φαρμάκων για τη μείωση της υπέρτασης, στην πρόοδο της φλεγμονής.

Με βάση αυτό το επιστημονικό υπόβαθρο, ερευνητές του Πανεπιστημίου Sulaimani, σχεδίασαν μία πολύ ενδιαφέρουσα μικρή κλινική μελέτη (διπλά-τυφλή, τυχαιοποιημένη και ελεγχόμενη με placebo) σε 64 ασθενείς με ενεργή ΡΑ ηλικίας (20-70 ετών). Στη μελέτη αυτή οι ερευνητές επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν ένα νέο και πολύ ισχυρό ΑΙΙΑ στην υπέρταση, την αζιλσαρτάνη (στην Ελλάδα κυκλοφορεί ως Edarbi) η οποία, ανάμεσα στις άλλες πλειοτρόπες δράσεις της, εμφάνισε ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση σε ζωικά μοντέλα η οποία δε σχετιζόταν με την αναστολή του ΣΡΑΑ. Οι ασθενείς έλαβαν μεθοτρεξάτη (7,5-25 mg/εβδομάδα) και αζιλσαρτάνη (20 mg/ημέρα) ή placebo ως πρόσθετη θεραπεία. Η διάρκεια θεραπείας ήταν 90 ημέρες μέσα σε 14 μήνες ενώ τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν με διάφορες κλίμακες αξιολόγησης (SDAI, DAS-28, CDAI, HAQ-DI, TJC, SJC, VAS-100 και EGA). Επίσης, αξιολογήθηκε το λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών, η ηπατική και νεφρική λειτουργία καθώς και τα επίπεδα της πρωτεΐνης hs-CRP και άλλων βιοδεικτών φλεγμονής (TNF-α, IL-1β, IL-6, anti-CCP).

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η προσθήκη αζιλσαρτάνης σε ασθενείς με ΡΑ οι οποίοι λαμβάνουν μεθοτρεξάτη επέφερε βελτιώσεις σε πολλούς τομείς όσον αφορά στην πορεία της ασθένειας, τη λειτουργικότητα των ασθενών, τον πόνο που ένιωθαν και την πρωινή ακαμψία που εμφάνιζαν. Μετά τις 90 ημέρες που διήρκεσε η μελέτη αυτή, ο δείκτης HAQ-DI έδειξε στατιστικά σημαντική βελτίωση (από 1,8 σε 1,3, P=0,001), ενώ οι τομείς που η διαφορά ήταν στατιστικά σημαντική σε σχέση με το placebo ήταν το σήκωμα από το κρεβάτι, το περπάτημα, το φαγητό και η υγιεινή. Επίσης, βελτίωση εμφάνισαν και οι υπόλοιποι δείκτες όπως ο CDAI (από 56,3 σε 37,5, P<0,001) και οι TJC και SJC (από 25,3 σε 18,1, P<0,01 και από 17,3 σε 11,4, P=0,0004 αντίστοιχα).

Επίσης, όσον αφορά στον πόνο των ασθενών, τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά. Η κλίμακα VAS-100 έδειξε μείωση από 70,0 σε 49,3 (P<0,001), ενώ η EGA μειώθηκε από 6,2 σε 4,1 με P<0,001) όπως και η πρωινή ακαμψία (από 26,1 – αρχική και 19,2 με μεθοτρεξάτη και placebo σε 16,6 με P=0,001).

Όσον αφορά τους υπόλοιπους βιοδείκτες, τα επίπεδα της hs-CRP δε μεταβλήθηκαν σημαντικά ενώ ο TNF-α και οι IL-1β, IL-6 και anti-CCP στο πλάσμα μειώθηκαν σημαντικά. Σημαντικά μειώθηκαν και τα επίπεδα των AST και ALT (ηπατικά ένζυμα) σε σχέση με τα αρχικά ενώ και το λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών βελτιώθηκε σε σχέση με το αρχικό αλλά όχι και σε σχέση με το placebo.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, για πρώτη φορά αξιολογήθηκαν οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της αζιλσαρτάνης η οποία, όταν προστεθεί σε θεραπεία μεθοτρεξάτης ασθενών με ΡΑ, ενισχύει τη δράση της μεθοτρεξάτης βελτιώνοντας τη βιοχημική και κλινική πρόοδο της ασθένειας, κάτι που επιβεβαιώνει και προηγούμενες μελέτες για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες μερικών φαρμάκων-ρυθμιστών του ΣΡΑΑ (ΑΙΙΑ και ΑΜΕΑ) και στο εργαστήριο αλλά και in vivo.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι χρειάζονται μεγαλύτερες μελέτες για να αξιολογηθεί ο θεραπευτικός ρόλος και οι αντιφλεγμονώδεις δράσεις της αζιλσαρτάνης μαζί με άλλους παράγοντες κατά της αρθρίτιδας (όπως οι βιολογικοί παράγοντες) οι οποίες, σύμφωνα με μη δημοσιευμένα στοιχεία, μπορεί να έχουν θετικά αποτελέσματα. Η συγχορήγηση ΑΙΙΑ με μεθοτρεξάτη μπορεί επίσης να περιορίσει τις ανεπιθύμητες ενέργειες της τελευταίας ή άλλων φαρμάκων για τη ΡΑ και, κατά συνέπεια, μπορεί να μειώσει το αυξημένο κόστος και την ελαττωμένη συμμορφωση των ασθενών λόγω αυτών.

ΠΗΓΗMahmood NMA et al. "Azilsartan as “Add-On” Treatment with Methotrexate Improves the Disease Activity of Rheumatoid Arthritis", BioMed Research International, Vol. 2018, Article ID 7164291, 2018
Γεννιέται στο Παρίσι το 1978. Είναι πτυχιούχος Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας από το Πανεπιστήμιο του Essex (2002) με μεταπτυχιακές σπουδές στο Marketing (Πανεπιστήμιο του Birmingham, 2003). Το 2005 προσλαμβάνεται στη φαρμακευτική εταιρεία ΒΙΑΝΕΞ Α.Ε., το 2008 αναλαμβάνει υπεύθυνος marketing ογκολογικών προϊόντων της MSD ενώ από το 2011 διαχειρίζεται τα καρδιομεταβολικά προϊόντα. Επίσης, από το 2011 αρθρογραφεί συστηματικά διατηρώντας μόνιμη στήλη με θέματα επιστήμης και τεχνολογίας στο ιατρικό περιοδικό myoskeletiko.com. Είναι ιδρυτής και αρχισυντάκτης του διαδικτυακού επιστημονικού περιοδικού Medical Magazine. Παράλληλα δραστηριοποιείται ως μουσικός παραγωγός/πιανίστας από το 2006 και συνεργάζεται με διάφορα μουσικά σχήματα. Από το 2011 αποτελεί βασικό μέλος της ομάδας κινηματογραφικών παραγωγών Infowar Productions του δημοσιογράφου Άρη Χατζηστεφάνου και δημιουργεί τη μουσική επένδυση για τέσσερα βραβευμένα ντοκιμαντέρ (2011-2016).