Οι συνδυαστικές θεραπείες χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετό καιρό ως το κυριότερο όπλο ενάντια σε σοβαρές ασθένειες που προκαλούνται από ιούς ή βακτήρια όπως ο HIV, οι ανθεκτικοί στη μεθυκιλλίνη σταφυλόκοκκοι (MRSA) ή ακόμα και σε κάποιες μορφές καρκίνου.
Ο τρόπος δράσης των συνδυαστικών θεραπειών βασίζεται στην αναστολή άνω του ενός μηχανισμού δράσης των παθογόνων μικροοργανισμών και στοχεύει όχι μόνο στην καλύτερη αντιμετώπισή τους αλλά και στην καθυστέρηση της ανάπτυξης ανθεκτικότητας απέναντι στη θεραπεία.
Παρ’ όλα αυτά, και ενώ στην πράξη φαίνεται ότι στον τομέα της αντιβίωσης ο συνδυασμός θεραπειών λειτουργεί σωστά σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, λίγα γνωρίζουμε για την αποτελεσματικότητα των συνδυασμών αντιβιοτικών σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Σύμφωνα με μία νέα μελέτη του Πανεπιστημίου του Exeter (Μεγ. Βρετανία), η συνδυαστική θεραπεία μπορεί να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα, δίνοντας τη δυνατότητα σε υπερ-ανθεκτικά βακτήρια να αναπτυχθούν πολύ περισσότερο και με μεγαλύτερη ταχύτητα. Οι ερευνητές επέλεξαν το εύκολο να μελετηθεί βακτήριο Escherichia coli (E. coli) και δύο συνήθεις θεραπείες που συνεργούν με επιτυχία στις πρώτες 24 ώρες από τη χορήγησή τους, τη δοξυκυκλίνη και την ερυθρομυκίνη.
Αρχικά τοποθέτησαν διαφορετικές ποσότητες αντιβιοτικού – μονοθεραπείας ή συνδυασμού – σε δοκιμαστικούς σωλήνες με E. coli και στη συνέχεια παρατήρησαν την ικανότητα πολλαπλασιασμού του E. coli μετρώντας το κατά πόσο τα βακτήρια εμπόδιζαν το φως μιας ακτίνας laser να περάσει μέσα από τους δοκιμαστικούς σωλήνες. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο ρυθμός αύξησης των βακτηρίων έπεσε κατά 95% μέσα σε μία ημέρα. Όμως, την επόμενη μέρα, ο αριθμός των βακτηρίων εκτινάχθηκε. Για παράδειγμα, βακτήρια των οποίων ο αριθμός μειώθηκε κατά 90% σε μισή ημέρα χορήγησης αντιβιοτικού αυξήθηκε θεαματικά στα 500% μέσα σε μιάμιση ημέρα! Το αποτέλεσμα αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές και για διαφορετικά στελέχη E. coli προβληματίζοντας τους ερευνητές.
Σύμφωνα με αυτούς, και ύστερα από την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματός τους, τα ανθεκτικά στελέχη των βακτηρίων διπλασίασαν γονίδια τα οποία προσέδιδαν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους και ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο “έσπρωχναν” το αντιβιοτικό έξω από το βακτηριακό κύτταρο. Έτσι, μετά από μία ημέρα και ενώ τα αντιβιοτικά είχαν εξουδετερώσει τα μη ανθεκτικά στελέχη, τα ανθεκτικά στελέχη E. coli απέκτησαν πρόσβαση σε όλο το διαθέσιμο θρεπτικό υλικό ενώ παράλληλα δεν είχαν κανένα ανταγωνισμό αλλά ούτε και ήταν πια ευαίσθητα στα αντιβιοτικά με αποτέλεσμα την εκτίναξη του πληθυσμού τους.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι μία εναλλακτική λύση για τη θεραπεία των δύσκολων ασθενειών που χρήζουν συνδυαστικής θεραπείας είναι η εναλλαγή δύο ή περισσότερων φαρμάκων ανά συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αντί για την ταυτόχρονη χορήγηση κοκτέιλ αντιβιοτικών έτσι ώστε να μην προλαβαίνουν τα βακτήρια να αναπτύξουν ανθεκτικά στελέχη. Αυτή η λύση όμως, τονίζουν, πρέπει να αποδειχθεί και in vivo.
