Τα τελευταία χρόνια αρκετοί συνάδελφοι έχουν αρχίσει να ασχολούνται σοβαρά και συστηματικά με το εικονικό φάρμακο (placebo). Μερικά παραδείγματα από ανάλογες κλινικές μελέτες, που μου είχαν κάνει μεγάλη εντύπωση, είχα αναφέρει προ διετίας στο βιβλίο μου «Χρόνιος Πόνος». Εκτοτε παρακολουθώντας στην διεθνή βιβλιογραφία το θέμα, διαπιστώνω ότι καινούργιες μελέτες δημοσιεύονται συνεχώς αθροίζοντας προβληματισμούς χωρίς όμως να προσφέρουν λύσεις.

Μια τέτοια μελέτη είναι και αυτή που δημοσιεύθηκε πολύ πρόσφατα στο Medscape. O συγγραφέας Tom G. Bartol ανασκοπεί κάποιες μελέτες στις οποίες οι συμμετέχοντες  ασθενείς παρουσίασαν βελτίωση έως και 60% γνωρίζοντας ότι λαμβάνουν placebo, ενώ η κανονική θεραπευτική αντιμετώπιση της πάθησής τους δεν τους είχε βελτιώσει περισσότερο από 35%. Ανάλογα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε ασθενείς που έπασχαν από χρόνια οσφυαλγία ή από κόπωση οφειλόμενη σε καρκίνο.

Σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσει το παράδοξο αποτέλεσμα ο συγγραφέας πιστεύει ότι στους ασθενείς αυτούς το θετικό αποτέλεσμα οφείλεται στην απελπισία τους (desperation effect) μετά την αποτυχία πολλών και διαφορετικών θεραπευτικών προσπαθειών για να επιλυθεί το πρόβλημά τους. Ισως εδώ εφαρμόζεται η παροιμία «ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται».

Είναι αλήθεια ότι πολλά θα δημοσιευθούν ακόμη για την θεραπευτική δράση του placebo και κάποια στιγμή θα ερμηνευθεί η δράση του. Μέχρι τότε η άποψή μου είναι ότι αφού λίγο-πολύ όλοι παραδεχόμαστε ότι έχει κάποια θετική επίδραση μέχρι και 30% στην όποια θεραπεία γιατί αντί να το χλευάζουμε δεν προσπαθούμε να το εκμεταλλευθούμε αυξάνοντας σημαντικά την αποτελεσματικότητα των κλασικών φαρμάκων που εμπιστευόμαστε.
Πιστεύω ότι όπως μαθαίνουμε τα άλλα φάρμακα, θα πρέπει να αρχίσουμε να μαθαίνουμε και το placebo.

ΜΕΣΩBartol TG. "Open-Label Placebos: Why Are They Effective?". Medscape. Dec 07, 2018
ΠΗΓΗKaptchuk TJ, Miller FG. "Open label placebo: can honestly prescribed placebos evoke meaningful therapeutic benefits?". BMJ. 2018 Oct 2;363:k3889.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Έλαβε την ειδικότητα της Παθολογίας και το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1977. Έλαβε την ειδικότητα της Ρευματολογίας ως επιμελητής στη Ρευματολογική Κλινική του νοσοκομείου Cochin των Παρισίων και το διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Rene Descartes των Παρισίων (1979). Εργάστηκε στην Ρευματολογική Κλινική του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών ως επιμελητής (1980-1984) και στη φαρμακευτική εταιρεία Ciba-Geigy ως επιστημονικός διευθυντής (medical director) (1985-1994). Από το 1995 μέχρι σήμερα συνεργάζεται με την Ιδιωτική Γυναικολογική Κλινική ΛΗΤΩ, ως διευθυντής του τμήματος Μυοσκελετικών Παθήσεων και Οστεοπόρωσης, ενώ παράλληλα είναι και υπεύθυνος ρευματολόγος του Ταμείου Υγείας των Υπαλλήλων της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας. Την τελευταία 15ετία έχει συνεργαστεί με πολλές φαρμακευτικές εταιρείες ως επιστημονικός σύμβουλος. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 150 άρθρα και περιλήψεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά καθώς και 10 μονογραφίες, ενώ έχει δώσει περισσότερες από 700 διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για θέματα σχετικά με το μυοσκελετικό σύστημα. Είναι ιδρυτής και διευθυντής σύνταξης των ιστοτόπων www.myoskeletiko.com, www.osteonews.gr και www.xroniosponos.gr.