Το φαινόμενο αποκαλείται “ασανσέρ”, “δίαιτα γιο-γιο” ή “φαύλος κύκλος των κιλών” και απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπων στον πλανήτη. Η δραστική αυξομείωση βάρους, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει σοβαρές ψυχολογικές και οργανικές επιπτώσεις. Έρευνες απέδειξαν μάλιστα, ότι όσο περισσότερες είναι οι φορές που το σωματικό βάρος ενός ατόμου αυξομειώνεται τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να αποκτήσει το ιδανικό του βάρος.
Χαρούμενες, σφίγγετε τη ζώνη του τζιν σας στην προτελευταία τρυπούλα!
Η δίαιτα που μόλις τελειώσατε ήταν λίγο σκληρή μεν, αλλά είχε άμεσα αποτελέσματα: χάσατε 6 κιλά σε 2 εβδομάδες… Τώρα σκέφτεστε ότι μπορείτε και πάλι να φάτε “σαν άνθρωπος” και ότι δε χρειάζεται να συνεχίσετε το γυμναστήριο, αφού ο στόχος επετεύχθη. Προσοχή! Αν το κάνετε, τότε σε λιγότερο από 6 μήνες πιθανότατα θα έχετε πάρει και τα 6 κιλά που χάσατε, ίσως και 1 -2 παραπάνω. Και το σημαντικότερο; Αν ξεκινήσετε πάλι δίαιτα, που είναι και το πιο πιθανό, θα δυσκολευτείτε περισσότερο να χάσετε τα περιττά σας κιλά… Το σενάριο που μόλις περιγράψαμε, το γνωρίζουν καλά όσοι προσπαθούν να χάσουν βάρος και βλέπουν ότι ενώ αδυνατίζουν, μετά από λίγο καιρό παχαίνουν ξανά, γεγονός που τους στρέφει σε μια νέα δίαιτα, με αποτέλεσμα ο φαύλος κύκλος να διαιωνίζεται. Πρόκειται για το “φαινόμενο γιο-γιο”, εξαιτίας του οποίου είναι δύσκολη η διατήρηση του νέου βάρους μετά τη δίαιτα.
Και όλο πάλι απ’ την αρχή…
Το φαινόμενο γιο-γιο, γνωστό και ως «ανακύκλωση» του βάρους, αφορά στην απώλεια κιλών και τη σταδιακή επανάκτησή τους. Αυτές οι αυξομειώσεις του βάρους μπορεί να είναι μικρές (της τάξης των 3-5 κιλών κάθε φορά), αλλά και μεγαλύτερες (π.χ. 10 ή και περισσότερα κιλά). Στην τελευταία περίπτωση, οι επαναλαμβανόμενες αυξομειώσεις του βάρους επιδρούν αρνητικά, όχι μόνο στην ψυχική διάθεση, αλλά και στην υγεία.
Αν και δεν συμφωνούν όλες οι έρευνες για τις συνέπειες της “ανακύκλωσης” του βάρους στην υγεία, καθώς και για τον ακριβή μηχανισμό αυτού του φαινομένου, εντούτοις μερικές από αυτές επισημαίνουν ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, ακόμη και όταν αφορούν την “ανακύκλωση” μόλις 5 κιλών. Επίσης, ορισμένες έρευνες συσχετίζουν το φαινόμενο γιο-γιο με την εξασθένιση της άμυνας του ανοσοποιητικού συστήματος.
Με άλλα λόγια, οι ειδικοί τείνουν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι είναι προτιμότερο να διατηρεί κάποιος το βάρος του, ακόμη και αν έχει λίγα παραπανίσια κιλά, παρά να αδυνατίζει και να παραπαχαίνει.
Πώς “την πατάμε” με τις δίαιτες;
Η λανθασμένη επιλογή δίαιτας ίσως είναι ο κυριότερος λόγος για το φαινόμενο γιο-γιο. Με άλλα λόγια, η αυξομείωση του βάρους παρουσιάζεται κυρίως όταν η δίαιτα είναι στερητική, πολύ αυστηρή και αποσκοπεί στο γρήγορο αδυνάτισμα. Οι γιατροί και οι διαιτολόγοι τονίζουν ότι η ταχεία απώλεια βάρους μάς καθιστά πιο επιρρεπείς στη γρήγορη επαναπρόσληψή του.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή, όταν χάνουμε γρήγορα κιλά (περισσότερο από 1 κιλό την εβδομάδα), τότε το μεγαλύτερο “θύμα” της απώλειας βάρους είναι ο μυϊκός ιστός, καθώς και τα υγρά του σώματός μας. Όσο πιο γρήγορα αδυνατίζουμε λοιπόν, τόσο περισσότερο μυϊκό ιστό χάνουμε. Αντιθέτως, η απώλεια του λίπους είναι μικρότερη του 70%.
Αδυνατίζοντας π.χ. κατά 10 κιλά, ουσιαστικά χάνουμε λιγότερο από 7 κιλά λίπους. Από την άλλη μεριά, η απώλεια του μυϊκού ιστού κυμαίνεται στο 10% (το ποσοστό αυτό, πολύ χονδρικά, αντιστοιχεί σε μισό με ένα κιλό μυών και θεωρείται ιδιαίτερα υψηλό).
Ο μυϊκός ιστός, όμως, είναι απαραίτητος για τη διατήρηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού (δηλαδή των θερμίδων που καίμε σε ηρεμία για τη λειτουργία του οργανισμού μας). Όσο πιο ατροφικοί είναι οι μύες, τόσο λιγότερες είναι και οι θερμίδες που καίμε σε ηρεμία. Εφόσον, λοιπόν, μειώνονται οι καύσεις του οργανισμού, δυσχεραίνεται η διατήρηση του βάρους και αυξάνονται οι πιθανότητες επαναπρόσληψης των χαμένων κιλών.
Επιπλέον, οι στερητικές δίαιτες υπονομεύουν την προσπάθεια διατήρησης του βάρους και με έναν ακόμη τρόπο. Ακριβώς επειδή είναι αυστηρές δίαιτες, μετά την ολοκλήρωση τους έχουμε πλέον εντονότατη την επιθυμία να φάμε ό,τι μας “απαγορεύτηκε” κατά τη διάρκειά τους. Το στερητικό σύνδρομο που προκαλείται μάς οδηγεί στην αυξημένη κατανάλωση τροφίμων, ιδιαίτερα όσων είναι πλούσιων σε θερμίδες και λιπαρά, με αποτέλεσμα γρήγορα να ξαναπαίρνουμε το χαμένο βάρος.
Την επόμενη φορά, πιο δύσκολα φεύγουν τα κιλά!
Όταν ξαναπαίρνουμε τα κιλά που χάσαμε μετά από μια δίαιτα-αστραπή, μπορεί η ζυγαριά να μας δείχνει και πάλι π.χ. 10 κιλά βαρύτερους, αλλά με μια σημαντική διαφορά: αυτή τη φορά έχουμε περισσότερο λίπος (ενώ π.χ. χάσαμε 6 κιλά λίπους και 4 κιλά υγρών και μυϊκού ιστού, τώρα “πήραμε” πάνω από 7 κιλά λίπους).
Όπως εξηγούν οι ειδικοί, όταν το βάρος επανακτάται, ο οργανισμός τείνει να αποθηκεύσει μεγαλύτερη ποσότητα λίπους από όση έχασε αρχικά. Με άλλα λόγια, αλλάζει η σύσταση του βάρους. Κατά συνέπεια, κάθε φορά που επανακτούμε το χαμένο μας βάρος, αυξάνεται και το ποσοστό λίπους στο σώμα μας. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται ότι αυξάνεται περισσότερο το λίπος στην περιοχή της κοιλιάς, γεγονός που σχετίζεται και με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιοπαθειών και διαβήτη. Αυτό το φαινόμενο δυσχεραίνει κάθε επόμενη προσπάθεια να αδυνατίσουμε αποτελεσματικά, επειδή το λίπος καίγεται με πολύ αργό ρυθμό.
