Πώς θα προλάβουμε την παχυσαρκία;

Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι με τον όρο «παχυσαρκία», λίγοι από μας όμως γνωρίζουν ότι πρόκειται για μία σοβαρή χρόνια νόσο, που προκαλεί σωματικές και ψυχοκοινωνικές επιπλοκές. Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε την παχυσαρκία ως ένα «κοσμητικό» πρόβλημα που οφείλονταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, σε αδυναμία αυτοελέγχου της λήψης τροφής. Η άποψη αυτή οδήγησε στη γιγαντιαία ανάπτυξη της βιομηχανίας του «αδυνατίσματος» καθώς και στην υποτίμηση των ιατρικών επιπλοκών της παχυσαρκίας.

Οι ραγδαίες επιστημονικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετών απέδειξαν ότι η παχυσαρκία είναι μία πολύπλοκη διαταραχή, στην οποία εμπλέκονται βιοχημικοί γενετικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες. Η συχνότητα της αυξάνει ταχύτατα και υπολογίζεται ότι σε λίγα χρόνια πάνω από το μισό του πληθυσμού των κοινωνιών στο δυτικό κόσμο θα έχει σωματικό υπέρβαρο ή παχυσαρκία. Δυστυχώς, παρ’ όλες τις μεγάλες προόδους που έχουν επιτευχθεί, η επιτυχής θεραπεία της παχυσαρκίας, σε μακροχρόνια βάση, παραμένει δύσκολη.

Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ), στο πλαίσιο της ενημέρωσης του ελληνικού πληθυσμού, συνέταξε έναν ενημερωτικό και συμβουλευτικό οδηγό για τη διάγνωση, αντιμετώπιση και πρόληψη της παχυσαρκίας. Ο οδηγός απευθύνεται στον Έλληνα πολίτη και έχει σκοπό να τον ευαισθητοποιήσει σχετικά με τις υπάρχουσες δυνατότητες, για την αντιμετώπιση της επιδημίας αυτής του 21^ο αιώνα.

Ελπίζουμε ότι το έντυπο αυτό θα φανεί χρήσιμο, θα προβληματίσει και ίσως συντελέσει στην καλύτερη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στον τόπο μας.

Τί πρέπει να γνωρίζω, τί μπορώ να κάνω και πώς θα προλάβω την παχυσαρκία;

Το πρώτο βήμα, είναι η αρχική εκτίμηση του βαθμού του προβλήματος (του υπέρβαρου ή της παχυσαρκίας) και ο έλεγχος της κατανομής του λίπους. Επίσης, ο εντοπισμός και η αξιολόγηση νοσημάτων που συνδέονται με την παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, οι διαταραχές των λιπιδίων, η άπνοια του ύπνου, η χολολιθίαση, οι επιπλοκές από τις αρθρώσεις κ.λπ.

Το επόμενο και σημαντικότατο βήμα είναι ο καθορισμός ενός ρεαλιστικού στόχου, δηλαδή πόσο βάρος πρέπει να χάσει ο ασθενής.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι μια μικρή απώλεια βάρους της τάξης του 10-15% μπορεί να έχει πολύ ευεργετικές συνέπειες για την υγεία μας. Έχει βρεθεί ότι αν ένας υπέρβαρος ή παχύσαρκος χάσει 10 κιλά τότε:

1. Ελαττώνει κατά 20% τη θνησιμότητα από κάθε αιτία.
2. Ελαττώνει τη συστολική αρτηριακή πίεση («μεγάλη») κατά 10 χιλ. και τη διαστολική πίεση («μικρή») κατά 20 χιλ.
3. Ελαττώνει κατά 50% το σάκχαρο αίματος.
4. Ελαττώνει κατά 15% την LDL χοληστερόλη («κακή» χοληστερίνη) και αυξάνει κατά 8% την HDL χοληστερόλη («καλή» χοληστερίνη) όπως επίσης ελαττώνει κατά 30% τα τριγλυκερίδια.

Η βάση της θεραπευτικής αγωγής της παχυσαρκίας είναι η αλλαγή του τρόπου διατροφής.  Μια ελάττωση της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων κατά 15-30% είναι αρκετή. Βεβαίως, αυτό θα γίνει, αφού υπολογιστούν οι τρέχουσες ημερήσιες ανάγκες ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το βάρος και τη συνηθισμένη σωματική δραστηριότητα. Το διαιτολόγιο, εφ’ όσον τηρούνται οι ιατρικοί κανόνες, μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα τρόφιμα και δεν υπάρχουν «μαγικοί» συνδυασμοί τροφίμων που επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα.

Η κατανάλωση προϊόντων λάιτ (light), σε καμία περίπτωση δεν είναι από μόνη της υποκατάστατο δίαιτας και η χρήση τους πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο σωστής και ισορροπημένης διατροφής.

Το επόμενο, εξ ίσου σημαντικό μέτρο, είναι η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Συνήθως μια χαμηλής έντασης αερόβια σωματική δραστηριότητα, π.χ. το περπάτημα σε τακτική βάση, επαρκεί. Η αύξηση αυτή της σωματικής δραστηριότητας είναι ο μοναδικός τρόπος για να επηρεάσουμε το μεταβολισμό μας, δηλαδή να αυξήσουμε τις καύσεις μας. Επίσης είναι πολύ σημαντική για τη διατήρηση της απώλειας του βάρους.

Η τροποποίηση της συμπεριφοράς είναι η επόμενη θεραπευτική παρέμβαση που έχει ως σκοπό την ψυχολογική υποστήριξη για τη διατήρηση των αλλαγών στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα. Η τακτική παρακολούθηση από τον ιατρό σας είναι απαραίτητη.

Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται μόνο, αν τα παραπάνω μέτρα αποτύχουν και εφ’ όσον ο ασθενής έχει ΔΜΣ πάνω από 30 kg/m2. 

Υπάρχουν κάποιες ομάδες ανθρώπων που χρειάζεται να προσέξουν ιδιαίτερα το βάρος τους;

1. Τα άτομα με παχύσαρκους συγγενείς πρώτου βαθμού
2. Άτομα που εμφανίζουν απότομη αύξηση του βάρους τους κατά 5% και πάνω του συνηθισμένου
3. Άτομα που έχουν προδιάθεση να εμφανίσουν μια νόσο, η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση του βάρους (π.χ. σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση κ.ά.)
4. Άτομα που ευρίσκονται σε καταστάσεις, που ευνοούν την αύξηση του βάρους, όπως η διακοπή του καπνίσματος, η φαρμακευτική αγωγή με διάφορα φάρμακα (ψυχοφάρμακα, κορτιζόνη κ.ά.), η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση, η διακοπή της αθλητικής δραστηριότητας και οι περίοδοι ψυχικής εξασθένησης

Τα ενδοκρινολογικά νοσήματα, όπως ο υποθυρεοειδισμός, σπάνια αποτελούν αιτία παχυσαρκίας.

Πού πρέπει να απευθυνθώ για να αντιμετωπίσω το πρόβλημα της παχυσαρκίας μου;

Σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός είναι εκείνος, που θα κάνει την πρώτη εκτίμηση της παχυσαρκίας και θα κάνει τον αρχικό έλεγχο για τον εντοπισμό και την εκτίμηση νοσημάτων που σχετίζονται με αυτήν, θα καθορίσει τους στόχους και πιθανόν θα συστήσει τα πρώτα θεραπευτικά μέτρα.

Ο ειδικός ιατρός, δηλ. ο ενδοκρινολόγος ή ο παθολόγος με ειδικό ενδιαφέρον και εκπαίδευση στη διατροφή και το μεταβολισμό, είναι εκείνος που θα αντιμετωπίσει την απλή και νοσογόνο παχυσαρκία, τις επιπλοκές και τις διαταραχές της διατροφική συμπεριφοράς, όπως και την παχυσαρκία, που ανθίσταται στα αρχικά θεραπευτικά μέτρα.

Πόσο χρόνο διαρκεί η θεραπεία της παχυσαρκίας;

Η παχυσαρκία είναι χρόνια νόσος και σαν τέτοια χρειάζεται χρόνια αντιμετώπιση.

Τί μπορεί να γίνει με την παιδική παχυσαρκία;

Η παιδική παχυσαρκία πρέπει να προλαμβάνεται. Η τήρηση του βιβλιαρίου υγείας από τους παιδίατρους και η ενημέρωση των καμπυλών ανάπτυξης ύψους και βάρους είναι άριστοι δείκτες για τον έγκαιρο εντοπισμό του προβλήματος.Τα παιδιά των παχύσαρκων γονέων έχουν ιδιαίτερα μεγάλη πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα.

Φαίνεται ότι η ηλικία των 5-7 ετών είναι σημαντική για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας στα παιδιά. Συνήθως, μια ήπια μείωση της θερμιδικής πρόσληψης επαρκεί για τη ρύθμιση του βάρους του παιδιού. Συνιστάται αποφυγή ορισμένων τροφών, που περιέχουν πολλά λιπαρά, (π.χ. γλυκά, διάφορα snacks), η διακοπή του πρόχειρου φαγητού και η προτροπή για κατανάλωση υγιεινότερων τροφών.

Η οικογένεια κατά κύριο λόγο, έχει την ευθύνη για τις διατροφικές αλλαγές, όπως και για τη βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας. Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας προϋποθέτει συμμετοχή όλης της οικογένειας του παχύσαρκου παιδιού.